انرژی در افغانستان
نوشته کریم پوپل
در افغانستانمواد خام بمنظور تهیه انرژی طور وافر پیدا میشود. درجهان امروز انرژی را از گاز ، تیل ،ذغال سنگ،شکستاندن اتم، بند آبی، , باد و آفتاب بدست می آورند. یک انسان در طول عمر خود اگر با مصرف تیل محاسبه شود 2300 بیرل تیل یا 210 تن ذغال سنگ یا6.4 میلون متر مکعب فوت گاز را بمصارف میرساند.هر قدر یک جسم سخت و تا مدت دراز بسوزد مقدار کالوری ان زیاد است. بدین معنی است که ذغال سنک بهترین مواد سوخت بمنظور تهیه انرژی میباشد.افغانستان یک کشور است که از لحاظ منابع طبیعی غنی ترین کشور است..هکذا کوههای هندوکش پامیر که بارتفاع ترین نکته افغانستان است بزرگترین منابع آب ،برق ، و مرکز توریزم میباشد.
.1 .انرژی آبی
افغانستان دارای رودها و آبشارهای زیادی است. این رودها از میان هزاران دره با ارتفاع بلند می گذرد که با ساختن بند برقی در مسیر آنها می توان از انرژی آنها برای تولید برق استفاده نمود.بند های برقی که فعلا فعال اند.عبارتند از بند کجکی درولایت هلمند، بند برق ماهیپر، بندبرق سروبی در مسیر راه کابل جلال اباد، بند نغلو در جلال اباد، پروژه بند سلما درولایت هرات بندسرده در غزنی ، بند چک وردک در ولایت لهوگر بند برق جبل السراج در ولایت پروان، بند برق کامه در ولایت هلمند، بندکوکچه در ولایت بدخشان، داله در قندهار بند برق پلخمری میباشد.که این بند برق 10 فیصد برق از کشور مارا تکافونمیکند.قبلاً در آبهای جریان دارکشوری بند برق نمیساخت زیرا خطر آبخیزی وسیلاب میتواند توسط این بند شهر ها را ازبین ببرد. ولی تکنالوجی امروز شرایط را ماعد ساخت.که در آبهای جریان دار میان دوکوه هم بند ساخته شود.یعنی دوطرف کوه را با ماشینهای نوع TBM سوراخ نموده سطح آب را تا چندین صد متر برابر باسطح اولی حفظ میکند تا ارتفاع پیدا نماید.واز ریختن این آب برق استحصال مینمایند. که در بحث جداگانه خدمتان تقدیم خواهدشد.
نخستین عملیات حفاری جهت اکتشاف نفت و گاز در افغانستان در سال ۱۹۵۶ انجام شده‌است بطوری که در سال۱۹۵۹ منجر به اکتشاف میدان نفتی انگوت گردید. در فاصله سالهای۱۹۵۹ تا ۱۹۶۶ پنجاه حلقه چاه اکتشافی دیگر نیز در این حوضه حفر گردید که باعث اکتشاف ۳ میدان گازی بزرگ یتیم تاق (۱۹۶۰)خواجه گوگردک (۱۹۶۱)و خواجه برهان (۱۹۶۴) شد[۱].اگر چه اطلاعات دقیق کشفیات این دوران در دست نیست اما ظاهرا از سال۱۹۶۶ تا ۱۹۸۱ دست کم دو میدان نفتی کوچک، یک میدان گازی بزرگ (جرقدوق) و دو میدان گازی دیگر کشف شده‌است که عمدتا در بخش شمالغربی کشور میباشد.حوضه شمال قسمتی از حوضه عظیم نفت و گاز آمودریا میباشد که از نظر میزان ذخیره در بین۱۵۲حوضه نفتی و گازی کشف شده جهان در رده پانزدهم قرار دارد. این حوضه۴۰۰هزار کیلومتر مربع وسعت دارد و در چهار کشور افغانستان، ایران، ترکمنستان و ازبکستان گسترش دارد. بر اساس مطالعات انجام شده میتوان مجموع ذخایر نفت و گاز شمال کشور افغانستان را اعم از ذخایرکشف شده و کشف نشده که قابل استحصال میباشند به صورت زیر تعیین نمود.
۲ . گاز طبیعیاین مرکب کیمیاوی در محلات کشف میشوند که ارتفاعات خاک آن خیلی زیاد باشد. این مرکب درزیر بحر حدود 50 -100میلون سال قبل و در خشکه حدود 300-400 میلون سال قبل بلاثر تجزیه حیات زتده ساخته شده است.یعنی درقسمت پائین هرمیدان گاز تیل وجود دارد. گاز طبعی از کاربن و 4 هیدروجن ساخنه شده است.که به سرعت میسوزد.
METHANE = CH4 .در افغانستان درمحلات که دشت وسیع باشند احتمال زیاد دارد که پیدا شوند.مانند شمال افغانستان و غرب افغانستان
نخستین عملیات حفاری جهت اکتشاف نفت و گاز در افغانستان در سال ۱۹۵۶ انجام شده‌است بطوری که در سال۱۹۵۹ منجر به اکتشاف میدان نفتی انگوت گردید. در فاصله سالهای۱۹۵۹ تا ۱۹۶۶ پنجاه حلقه چاه اکتشافی دیگر نیز در این حوضه حفر گردید که باعث اکتشاف ۳ میدان گازی بزرگ یتیم تاق (۱۹۶۰)خواجه گوگردک (۱۹۶۱)و خواجه برهان (۱۹۶۴) شد[۱].اگر چه اطلاعات دقیق کشفیات این دوران در دست نیست اما ظاهرا از سال۱۹۶۶ تا ۱۹۸۱ دست کم دو میدان نفتی کوچک، یک میدان گازی بزرگ (جرقدوق) و دو میدان گازی دیگر کشف شده‌است که عمدتا در بخش شمالغربی کشور میباشد.حوضه شمال قسمتی از حوضه عظیم نفت و گاز آمودریا میباشد که از نظر میزان ذخیره در بین۱۵۲حوضه نفتی و گازی کشف شده جهان در رده پانزدهم قرار دارد. این حوضه۴۰۰هزار کیلومتر مربع وسعت دارد و در چهار کشور افغانستان، ایران، ترکمنستان و ازبکستان گسترش دارد. بر اساس مطالعات انجام شده میتوان مجموع ذخایر نفت و گاز شمال کشور افغانستان را اعم از ذخایرکشف شده و کشف نشده که قابل استحصال میباشند به صورت زیر تعیین نمود.
- مجموع ذخایر کشف شده نفت ۸۰ میلیون بشکه
- مجموع ذخایر نفت قابل استحصال ۳۰۰ میلیون بشکه بهمراه ۱۴۵ میلیون بشکه نفت سنگین
- مجموع ذخایر کشف شده گاز درحدود ۵ تریلیون فوت مکعب
- مجموع ذخایر قابل استحصال گاز در حدود۹/۶ تریلیون فوت مکعب
دراین اواخر تحقیقاتی که توسط سازمان امریکائی ناسا انجام گرفت مشخص شد در افغانستان بیشتر از ۱۰۰حوضه نفت و گاز وجود دارد. تاکنون در افغانستان بیشترین تحقیقات انجام شده در پنج حوضه نفت خیز صورت گرفته که دوحوضه آن درشمال آمو، یک حوضه آن درهلمند، یک حوضه درهرات و یک حوضه آن در کتواز ولایت پکتیکا قرار دارد.
۳. زغال سنگ
این ماده گرم کن از سالیان دراز بدینسو غرض تسخین منازل و ذوب ساختن صنایع فلزی بکار گرفته میشود. زغال سنگ بعد از چوب و زغال چوب سومین ماده مصرفی مردم افغانستان میباشد. در افغانستان زغال سنگ با کیفیت عالی وجود دارد. ذخایر اثبات شده آن حدود ۱۰۰ تا ۴۰۰ میلیون تن پیش بینی شده‌است. معادن زغال سنگی در بغلان (معدن کرکر)، آش پشته، قندوز (بندگی)، شرق هرات (کرخ)، سمنگان (صوف) شناسایی گردیده‌اند.
معادن زغال سنگ افغانستان در نقاط زیر موقعیت دارد: زغال سنگ کوتل خاکی علاقه برفک زغال سنگ آش پشته زغال سنگ فرح کرد غوربند و گاوپران سرخ پارسا زغال سنگ نهرین زغال سنگ جدران زغال سنگ گرمک علاقه چهل دختران دره صوف زغال سنگ گوله یدری علاقه کشنده مابین دره صوف و بلخاب زغال سنگ سنجور علاقه کرخ هرات زغال سنگ انزری، شهیدان در حدود لاغرجوی کوه دره کوت زغال سنگ قریه کندلان چقماق مداخیل ارزگان زغال سنگ کرمان و سرجنگل علاقه دایزنگی، ذغال سنگ پلخمری... از جمله معادن زغال سنگ افغانستان که مورد استفاده و بهره برداری قرار گرفته اند عبارت اند از معادن زغال سنگ در صوف، آش پشته، سبزک هرات، کرکر و دودکش پلخمری که فعلاً فقط کرکر و دود کش مورد استفاده قرار می‌گیرند.زغال سنگ دره صوف که در ۲۰۰ کیلومتری شهر مزار شریف واقع است.
۴. چوب
در افغانستان تقسیم بندی جنگلها را به سه شکل نموده‌اند
- ۱.جنگهای صنعتی نباتات سوزنی برگ ازقبیل ارچه، لنزو جلغوزه که ولایت‌های کنر، لغمان، نورستان، پکتیا وخوست که به مساحت یک میلون مترمربع را در جنوب و حنوب شرق افغانستان پوشانده اند.
- ۲.جنگلهای میوه جلغوزه وپسته‌اند که جلغوزه در جنوب افغانستان و پسته ساحات شمال افغانستان رادرحدود450 هزارهکتار تخمین شده‌است که 90 هزار ان در بادغیس طورطبعی وجود دارند.[۲]
- ۳.مواد سوخت.حدود دومیلیون هکتارزمین را درافغانستان جنگلها تشکیل می دهد که بیش ازپنجاه درصد آن اکنون ازمیان رفته‌است. از چوب برای گرم کردن به دو شکل چوب و زغال چوب استفاده می شود.چوبهای مورد استفاده عبارتند از بلوط، ارجه و غیره‌اند. اکثر مردم افغانستان از زغال چوب بمنظور گرم کردن و در زمستان برای گرم نگه داشتن کرسی استفاده می نمایند. ۸۰ درصد مردم افغانستان در زمستان از کرسی استفاده می کنند.
۵. انرژی خورشیدی
افغانستان در طول یک سال دارای ۹ ماه آفتابی است.دراین اواخر از انرژی خورشیدی برای روشنایی لامپ‌ها و گرم کردن آب حمامهای منازل استفاده می شود.
۶. انرژی باد
برای اولین بار در سال ۱۳۸۵ در هرات مردم افغانستان از انرژی باد بمنظور استحصال برق استفاده بعمل آورده‌اند.افغانستان دارای هزاران تنگی، کوه و تپه‌اند که می توان از آن انرژی باداستحصال گردد.
۷. یورانیم
معادن یورانیم و تورانیم در افغانستان در ولایت هلمند ناحیه خانشین میباشند.سیستم تشکلات احجار مگماتیک و خصوصیات مماثل معدن خان نشین با سایر نقاط جهان بیانگر آنست که در عین شرایط، منرالهای چون بیرایت، فلورایت، نفلین و عناصر نادره چون نبیوم، تانتالیم و یورانیم U بوجود آمده است.در ساحه خانشین ولایت هلمند قرار تخمین جدید کمپنی ناسا امریکا مقدار 1،4 ملیون تن متریک و ذخایر نیوبم با اضافه فاسفورس و یورانیم وتوریمREE به مقدار 3،5 ملیون تن متریک تخمین میگردد. این ساحه خیلی دلچسپ بوده، تحقیقات بیشتر ضرورت دارد. تا اکنون در افغانستان یورانیم بشکل فنی استخراج نشده ولی مقدار زیادی ان توسط قاچاقبران بخصوص در دوره طالبان توسط اسیران جنگی استخراج شده است. {{پانویس منابع دیگر یورانیمدر فرنجل ولسولی سیاگرد ولایت پروانوجود دارد {نوشته شده توسط ذبیح الله"عطیمی"
۸ منبع
- [.../mom.gov.af/index.php?LANG=DAR&page_id=62 از راپورهای وزارت معدن افغانستان ۱۳۸۵]
- دولت افغانستان درصدد محافظت جنگلات اند ساید quqnoos.com/index.php?option=com_content&task...
- معادن افغانستان چاپ پوهنتون کابل سال 1370 فاکولته ساینس رشته جیولوژی
- نفت و گاز افغانستان ساید سانچارک khasar.persianblog.ir/post
- از راپورهای ناسا و نوشته دوکتورمیر محمد محفوظ ندائی مورخ 12.09 .2010 کابل افغان پرس در مورد راپورنهائی ناسا در مورد ذخایر هلمند
