نوروز

از کریم پوپل

تدویر مراسم وبرپانمودن جشنها اصولاً هویت ملی ؛فرهنگی ، عقیداتی و مذهبی  هر ملتی را تشکیل می دهند و هر مراسمی بیانگر علائق، سلیقه ها و فرهنگ ملت و هم  تعلقات قومی آن دیار بشمار می رود.

جشنها امروز در بین تمامی اقوام مختلف جهان برگزار می شود و این جشنها در هر نقطه و منطقه ای از زمین با نقاط دیگر  تفاوت دارد . بعض از مراسم  از قالب یک ملت برخاسته با حرکت اجتماع اثرات خویش را در محیط همجوار می اندازد .  در چند نسل اهسته آهسته به جهانی تبدیل میشود .هر مراسم جشن وسایر مناسک دارای مبدا میباشد .این مبدا توسط حوادث تصادف  امر وغیره مسایل طبعی وغیر طبعی  توسط  گروه کوچک و یا بزرگ بنیاد گذاشته میشود .ودر چند نسل به فرهنگ ملل  تبدیل میشود. نوروز یکی از سنت های پر ارزش کشور ما   است.با  وجود هزاران سال نشیب و فراز هنوز هم یکی از شاخص های اساسی فرهنگی در افغانستان به حساب می آید. گرچه در مورد چگونگی و زمان پیدایش نوروزهنوز تحقیقات ادمه دارد. ولی از افسانه ها آثار و ابدات  انسان تا حدود تخمین نموده میتواند که عمر این سنت به درازای عمر اقوام آریایی است. در افغانستان پیشینهً حداقل 3000 ساله داشته و ریشه های عمیقی در نظام مذهبی زرتشتیان دارد. به طور سنتی آغاز نوروز را به یاما پادشاه (در زبان ایرانی جمشید) فرمانروای اساطیری بلخ، نسبت می دهند. این افسانه در آثار بزرگانی چون ابوریحان بیرونی، طبری (مولف کتاب تاریخ الرسل والملوک، معروف به تاریخ طبری) و فردوسی بازتاب یافته است. م

میله نوروز در آرامگاه حضرت علی شهر مزارشرسف

 با ظهور و گسترش اسلام، مردمان همان وقت غرض اعیار ساختن نوروز  طریقه نو مذهبی را با آن علاوه کردند . نوروز دراین کشور با ارزشهای دینی در آمیخت و غنای بیشتری یافت واین روز خجسته تا امروز حفظ شد.  چنانچه بر افراشتن جهنده (پرچم، بیرق) حضرت علی ، در شهر مزارشریف، مراسم بر افراشتن جهنده در سخی کابل  و بر افراشتن توغها وعلمها در سایر مناطق افغانستان  اوج آیین های نوروزی  را  درافغانستان بیشترساخت.                     

.. هرقدر بتاریخ آسیای میانه عمیق شویم بخدی متمدن از همه بوده است.مراسم رسمی نوروز درهمین دیار انجام میگرفت که تا امروز درسخی مزارشریف یا قریه خیر آباد صورت میگیرد.میله که درین شهر برپا میشود در هیچ نقطه جهان چنین میله 40 روزه وجود ندارد.چون در ایام قدیم  کشورهای آسیای میانه  افغانستان و ایران یک کشور بودند. وتاریخچه عید نوروز رسماً از زمان زردشت و قوم اریائی شروی میشود.ایرانیان خطاً خودرا میراث این عید کهن میدانند.درحالیکه عید نوروز به همه ملیت تر ک آریائی وغیره تعلق دارند. عید نوروز درکشورهای آسیای میانه طبعی است که چهل روز را در بر میگیرد پس از اول حوت  تغیرات در آب هوا وپس از 15 حوت تغیرا ت درمحیط طبعی دیده میشود سبزه ها وگندم تا حدود 2-3 سانتی سر میکشند و حیوانات بچرا برده میشود . پس از 27 حوت احساس بهارواقعی با گرما 15 -20 درجه حرارت و آفتاب روشن و سفید وجود دارد  وگل های لاله دشتها را سرخ میسازد.تا اولین محصول زراعتی سال (زنبورچه کوک سلطان و خربوزه برگ نی )هوا ملایم است که مردم زیر اشعه افتاب زیاده خودرا نگه میدارند.که حدود 40 روز را در بر میگیرد. ولی در تعین روز اول سال صرف انسانها مداخله کرده است. نگارنده مدت 10 سال در مزارشریف زندگی نموده ام تا کسی درین دیار زندگی نکند نوروز واقعی را نمیداند. مردم در زمانهای قدیم میوه جات را خشک میکردند واز آن استفاده میکردند ولی پس از گرم شدن هوا آنر تر کرده نیز میخوردن که اب خیلی قوی بشمار میرفت.بعدا این هفت میوه را ضمیمه عید نوروز کردند. در آنزمان 9 میوه خشک وجود داشت .دومیوه خشک که یکی خربوزه خشک و توت سفید بوداز میان برداشته شدزیرا در مدت دو سه روز شیره خود را با اب نمیدهد.

عید نوروز که همه ساله  مصادف است با روز  اول حمل آغاز یک دور تازه را در گردش         زمین مشخص می سازد. بنا به پیشنهاد جمهوری آذربایجان، مجمع عمومی سازمان ملل در نشست ۴ حوت ۱۳۸۸ (۲۳ فبروری ۲۰۱۰) ۲۱ ماه مارس را به‌عنوان روز جهانی عید نوروز به‌رسمیت شناخت و آن را در تقویم خود جای داد. در متن به تصویب رسیده در مجمع عمومی سازمان ملل، نوروز، جشنی با ریشه آریائی که قدمتی بیش از ۳ هزار سال دارد و امروزه بیش از ۳۰۰ میلیون نفر آن را جشن می‌گیرند توصیف شده‌است.

               

  حامد کرزی اشتراک در اجلاس روز جهانی نوروز         مراسم بلند کردن جنده سخی در شهر کابل

پیش از آن در تاریخ ۸ میزان ۱۳۸۸ خورشیدی، نوروز توسط سازمان علمی و فرهنگی سازمان ملل متحد، به عنوان میراث غیر ملموس جهانی، به ثبت جهانی رسیده‌ بود. در ۷حمل ۱۳۸۹ نخستین دورهٔ جشن جهانی نوروز در تهران برگزار شد.ایران و افغانستان که روز اول سال شان مصادف با روز نوروز میکند. از عمده ترین کشورهای این عید شمرده میشود. هموطنان ما توجه کنند که این عید زمانی مانند جشن دیواری هند گاو بازی ایتالیا وجشن بادنجان رومی اسپانیا  خواهد شد که میلونها تورست را در خود دارد.ایرانیها میخواهند این فرهنگ بخدی را از خود نمایند و مرکز این عید را ایران سازند که مخالف هستم. بنظر بنده نوروز میراث کشورهای اطراف دریای آمو هستند.بعدا به سایر کشور ها ی شرق میانه کوردنشین، عراق ترکیه قرغزستان قزاقستان استراخان ارمنستان قفقاز  پاکستان بنگله دیش هندوستان  نیپال بوتان تبت  ایغورستان تاتارستان سودان زنگبار (کشور افریقای) امریکای شمالی وگروه های کوچک افغانی و ایرانی مقیم اروپا امریکا و آسترلیا انتشار یافت.واین کشور ها نیز نوروز را تجلیل میکنند. عید نوروز را دردو کشور افریقای ایرانیان در زمان حکومت هخامنشیها و انگلیسا از طریق انتقال دادن  150 فامیل مسلمان هند انتقال داده است..

    

گل سرخ در دشتهای مزارشریف                                بز کشی در روز نوروز

فهرست رسوم  که در آئین نوروز نهفته است.

1.خوشی پختن وکپچه زدن سمنک برای زنان و دختران

2.آماده ساختن میوه هفت میوه

3.پختن نانهای پر لذت و مزه دار خصوصا سبزی چلو .

4.پوشیدن لباسهای قشنگ نوروزی

5.میله دهقان ،فروشات تخمیانه جات ونهالهای زراعتی

6.اجرای سپورتهای مخصوص افغانی از قبیل بزکشی  ،شمشیر جنگی ، بیل بازی تخم جنگی ، ناتک ،سگ جنگی، مرغ جنگی ، کوک جنگی در محلات میله  و هم کوه گردی ، پیاده گردی گروهکی به آرامگاه ها و نقاط دور از شهر وکشتن اطفال به خانها غرض اخذ تعایف نوروزی. نیز درین فرهنگ شامل اند.

7.نامزد داران غرض دیدن نامزد خود با مقدار از ماهی و جلبی به خانه خسر  میروند و هم مقدارکوچک تحفه از فامیل  .نامزد خویش  بدست میاورند

        

        دکان جلبی وماهی و علیم پزی                                    

8.مردم کابل بعد از نماز صبح برای زیارت عزیزان از دست رفته خویش به شهدای صالحین میروند. تا ازمردگان خودنیز باخبری کنند.

9.روز خیر وبرکت وروز امید واری شمرده میشود .دکان داران پیشه وران  دست فروشان  کسبه کاران دهقانان  خوب فروشات نموده و یک روز پر میمنت خرید وفروش شمرده میشود.تاجرین و سایر متنفضین در مسجد ها و زیارتها خیراتها مینمایند و در سرکها در آبدان ها  از شربت  بوره واسفرزه تهیه نموده به مردم رایگان توزیع مینمایند تا سال شان فال نیک داشته باشد. گرچه از نوروز به مثابه جشن ملی  تقریبا درتمام افغانستان یکسان تجلیل میشود، اما در محل های مختلف این آیین ها در بعضی اماکن مقدس طور محلی برگزار می گردد که این بر تنوع و رنگینی نوروز در افغانستان می افزاید..

جنبش طالبان در یکی از نخستین حمله ها بر میراثهای فرهنگی کشور، برگزاری آیین های نوروزی را به این تعبیر اینکه غیر اسلامی است، ممنوع قرار دادند.اجرای چنین مراسم را جرم میدانستن..

 برای نخستین بارافغانسان در تاریخ خود، پنج بهار را بی نوروز سپری نمود. آغاز سال 1381 هجری شمسی در واقع تولد دو باره نوروز در افغانستان است.برای تولید کنندگان طالب یعنی انگلیس پاکستان و القاعده خیلی دردناک بود تا افغانها لحظه را به خوشی سپری کنند.

 

وقت آغاز عید نوروز

عید نوروز از لحظه اعتدال بهارشروع می‌شود. در علم  ستاره‌شناسی اعتدال بهاری یا اعتدال ربع در نیم‌کره زمین شمال به آن لحظه گفته میشود که زمین از خط استوا بطرف نیم کره شمالی میلان می نماید در روز اول حمل وقت شب و روزدوازده  ساعت میباشد. .  

منابع.

*1.ویکی پیدیا انگلیسی NUROZ

*2.نوروز ویکی پیدیا فارسی

3*شرح جشن نوروز عزیزالدین وکیلی پوپل زائی

*4.جفرافیای جشن نوروز ویکی پیدیا فارسی

*5.نو روز در افغانستان ساید بی بی سیhttp://www.bbc.co.uk/persian/afghanistan/story/2004/03/040317_mj-afgh-nawruz.shtml
*6.نوروز در افغانستان نوشته دوکتور کریم اله شهپرhttp://webcache.googleusercontent.com/search?q=cache:oVh_XPoLw4sJ:www.koofi.net/index.php%3Fid%3D2759+%D9%86%D9%88+%D8%B1%D9%88%D8%B2+%D8%AF%D8%B1+%D8%A7%D9%81%D8%BA%D8%A7%D9%86%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86&cd=20&hl=da&ct=clnk&source=www.google.com