حریت و سیاست: چگونگی وضع مسکن در افغانستان

ازکریم پوپل نویسنده سایدویکی پیدیا

چگونگی وضع مسکن در افغانستان

طبق راپور اداره UNHCR سازمان ملل حدود ۴٫۶ میلون افغان پس از سال ۲۰۰۲ واپس بوطن باز گشته‌اند که درینصورت ۲۵ فیصد نفوس بالای این خاک در مدت کوتاه بشمول رشد طبیعی اضافه گردیده‌است. درینصورت لازم بود که این نفوس دوباره به مسکن پدری خود برمی‌گشتند ولی بنا بر فکتورها ۴۰% این نفوس بخانه اصلی خود برنگشتن بلکه اکثر اینها شهر نشین شدند که شهرها به مشکلات مسکن آب فاضلاب وغیره مبتلا گشته‌اند > تعداد بالاثر جنگهای طالبان و حوادث طبیعی نیز بی خانه و بی شغل گردیده‌اند. شهر کابل زیاد ترین گدا را در منطقه با خود دارد. یعنی در هر صد متر یکنفر گدا از شما پول طلب می‌کند. اطفال کارهای شاقه را انجام می‌دهد. بالاثر بی کاری سطح جنایات بلند رفته‌است. حدود 100 ها گروپ آدم ربائی تبدیل اعضای بدنی عملاً درخاک وجود داشته و حدود بیشتراز یک میلون نفر مبتلا به نوشیدن مواد مخدر مبتلا بوده که تعدار زیاد آن جوانان بی کار بی مسکن و بی فامیل اند. که اینها بعضاً مورد استفاده دشمنان افغانستان قرار می‌گیرند. پس از سال ۲۰۰۲ که مردم در مدت کوتاه به خانه‌ها وشهرهای ویران شده خود برگشتن تزئید قیمت روزانه زمین ومواد ساختمانی مشکل جدید برای آنها گردیند بناعاً تعداد دیار اصلی خودرا رها کردند. دربعضی محلات که هنوز امن نشده مردم آن محلات در شهرها پناه آورده‌اند که وضع رقت بار دارند. طبق برسی وزارت شهر سازی ومسکن افغانستان حدود ۱۲۶۰۰۰۰ مسکن طور فوری برای بی جا شدگان ضرورت است. که ۷۰% این خانها در روستاها و ۳۰% در شهرها باید ساخته شود.

تعداد بازگشت معاجرین افغان وبیجا شدگان داخلی

نام مملکت	نوعیت نفوس	تعدادبازگشت کننده جنوری۲۰۱۲	بازگشت در دسمبر۲۰۱۲-جنوری۲۰۱۳
افغانستان	بازگشت معاجرین	۱۶۵۰۰۰	۱۶۲۰۰۰
افغانستان	بیجا شدگان داخلی	۵۰۰۰۰۰	۶۰۰۰۰۰
افغانستان	بازگشت بیجا شدگان	۱۰۰۰۰	۷۰۰۰
مجموعه		۶۷۵۰۰۰	۷۶۹۰۰۰

طبق که در جدول دیده می‌شود تعداد بیجا شدگان از بازگشت۳ چند اضافه می‌باشد.

شرایط سکونت در افغانستان

مطابق به ماده۱۴ پاراگراف ۱-۲- وماده ۳۸ قانون اساسی افغانستان هر افغان که در افغانستان زندگی می‌کند حق داشتن سرپناه رادارد. دولت از آن حمایت می‌کند. بدین منظور مردم می‌توانند در محلات وقسمت‌های که ممنوع نباشد.رایگان برای خود سرپناه اعمار نماید تا زمانیکه مراجع باصلاحیت دولت امر ندهد هیچ مرجع حق تخریب اورا ندارد. بدین منظور شهر کابل که پایتخت افغانستان است ۶۸% مردم در خانه‌های بدون نقشه وبرنامه حیات بسر می‌برند. ودولت از سرپناه که سقف داشته باشد حمایت می‌کند. دربعضی شهرهای بزرگ آنعده منازل خود سر که نیم کاره باشد وتاهنوز سقف آن اعمار نشده باشد دولت ممانعت می‌نماید. به اسنثنای باشندگان ایالت پشتونستان ، بلوچستان، و معاجرین قبول شده در جامعه افغانی دیگر هیچ خارجی حق خرید زمین و ملکیت راندارند.

تاریخچه مساکن در افغانستان در طول تاریخ مسکن گزینان افغانستان معمولاً دارای جامعه قبلوی بوده کوشش نموده‌اند که از محدوده جفرافیای قبیله خویش دور تر زندگی ننمایند. بدین منظور بیش %۸۰ جمعیت معمولاً در همان جایی به سر می‌برند که متولد شده‌اند. روستا نشینان این کشورها به علت عدم رضایت قوم قبیله ، شرایط خاص اجتماعی و اقتصادی، نبودن راه‌های انتقالاتی مناسب برای رفت و آمد، نبودن وسایل حمل و نقل کافی، مشکل بودن زندگی در شهرها، فقدان کار و درآمد، عدم پذیرش افراد قبایل دیگر، جنگ دشمنی وغیره دریک محدوده توانسته اند نقل مکان از یک قریه به سایر قریه جات و شهرها نمایند. قریه جات بنا بر ضرورت و ازدیاد نفوس توسط مردم توسعه میابد. در اکثریت قریه جات مسکن و زمینهای مردم دارای اسناد شرعی نمی‌باشد دیده شده یک شخصص یا یک فامیل زمین زیادی دولتی را بشمول کوه غصب نموده‌است. بدین منظور یکنفر بیگانه نمی‌تواند بدون پول یا رضایت مردم مسکن گزیند. در میان قریه جات پشتون اگر جوان یک قریه بادختر قریه دیگر عروسی کند. باشندگان دوقریه می‌توانند در هردو قریه مسکن گزینند. تمام باشندگان قریه دختر اهالی قریه پسر را داماد وقریه پسر باشندگان قریه دختر را خسربره می‌گویند. مسله شهر سازی در زمان ظاهر شاه تحت برنامه‌های پنج ساله آغاز گردید دولت وقت علاوه بر پروژه‌های تولیدی ساختمانی پروژه‌های رهایشی را نیز در برنامه‌های خویش گنجانید. فابریکه خانه سازی کابل ظرفیت تولیدی ۳۲باب منزل را دریک ماه داشت. دولت وقت غرض تقویه بنیه کارمندان دولتی پروژه رهایشی مکرویان اول دوم سوم چهارم، کارته مامورین، کارته چهار، پروژه حصه اول خیر خانه مینه را اعمار و قسط باز پرداخت آنر برای مدت ۲۵ سال بدون مفاد تعین نمود. مردم عادی بدون مشکلات در مدت یک هفته می‌توانستن زمین خرید نمایند. به همین ترتیب بعضی پروژه هارا در ولایت هرات شبرغان مزارشریف جلال آباد وهلمند روی دست گرفت. پس از سال ۱۳۶۰ بالاثر عملیات‌های سنگین نظامی تقریباً ۸۰-۸۵% مردم روستاها وولسوالی‌ها یا به شهرها هجوم آوردند حتا روستاهای که در ۱۰کیلومتری شهر کابل قرار داشت خالی از سکنه شدند. در آن زمان نفوس شهرها خیلی کم وزمین زیاد بود. چون روستا نشینان در آمد خودرا از دست داده بودند نمی‌توانستن در شهرها برای خود خانه ویا زمین خرید نمایند بناعا غرض گذران شب وروز خود در گوشه‌های شهرها خانه‌های کاه گلی وخود سر اعمار نمودند. دولت‌های آنوقت گذاشتن تا مردم مجبور برای خود خانه سازند. در سالهای جنگ گروپ بزرگ از افغانها در کشور ایران پاکستان امریکا آلمان ترکیه هند انگلیس وغیره مهاجر گردیدند. که جماً بیشتر از ۵ میلون بود. پس ازسال ۲۰۰۲ تقریبا 40 % این مردم به روستاها باز نگشته زندگی شهر نشینی را اختیار نمودند. شهرها بمشکلات آب کمبود مدرسه هوا تنفسی، ازدیاد فاضلاب وغیره مواجه گردیده. فعلاً بی سرپناها در شهرهای نسبت به دهات ازیاد یافته‌است.

نفوس افغانستان با ارتباط سکونت

طبق آمار سی آی ای نفوس افغانها در سراسر جهان ۲۹٬۸۳۵٬۳۹۲ می‌باشد. از جمله ۲٫۷ میلون در پاکستان وایران و ۱٫۲ ملیون در کشورهای خارج زندگی دارند. وطبق آمار احصایه مرکزی افغانستان نفوس داخل افغانستان در سال ۲۰۱۱ از ۲۴٫۵ ملیون به ۲۶ میلون رسیده‌است. از جمله ۵٫۹ ملیون یا ۲۳% در شهرها ۷۷% در ولسوال‌ها ودهات زندگی دارد تناسب شهری شده سالانه ۵٫۴ % می‌باشددر شهرها در ۴ فامیل یک فامیل بی خانه‌است. شهرهای کابل مزارشریف جلال آباد قندهار کندز هرات سرپل لشکرگاه پل خمری خوست غزنی دارای رشدسریع نفوس یعنی ۳٫۱% بوده این شهرها در حال ذیق شدن جا بوده دارای اعیار بلند بی خانه شدن در سال می‌باشد. تعداد نفوس افغانستان دریک کیلومترمربع ۵۲٫۷ نفر می‌باشد.

انواع مسکن در افغانستان

مسکن گزینی در افغانستان زیاده متعلق به اقوام است که در آن محل اجداد آنها زندگی نموده‌است. درترکیب نفوس افغانستان ۴۲% پشتون که زیاده در ولایتهای وردک پکتیا جلال آباد لغمان کنرهار قندهارهلمند بودباش دارند. ۲۷% تاجیک در شمال شرق سطوح مرکزی وهرات و فراه زندگی می‌نمایند. هزاره ۹% در سطوح مرکزی تا حدود کم در مزارشریف کابل غزنی] وپکتیا بودباش دارند. ازبک ۹ فیصد ترکمن ۳% درشمال افغانستان پراگنده‌اند. ایماق ۴% در هرات و غور بلوچ ۴%در زابل نیمروز و۴ فیصد سایرملیتها قزل باش در جنوب غرب پشه ئی در نورستان هندو در کابل جلال آباد پکتیا عرب در شمال یهوددر کابل زندگی می‌نمایند. افغانستان دارای ۳۹۲ ولسوالی بیشتر از۴۰۰۰۰ قریه می‌باشد.

روستا نشینان

بالاتر از ۷۰ فیصد نفوس افغانستان در قریه جات ودهات زندگانی دارند. مسکن روستا نشنیان سنگی مانند خانه‌ها دره سالنگ، چوبی مانند نورستان وکنرهار، گمبزی اکثراً در شمال افغانستان، گلی بدون تهداب، سنگی، قلا دارای دیوارهای خیلی بلند، مغاره‌ای مانند بامیان ودره‌های مرکزی، خانه خشت خام یاپخته با تهداب سنگی وخانه‌های موقت تابستانی بنام خس پوشک وغیره می‌باشد. در طول ۱۰۰ سال اخیر بودیجه داخلی افغانستان توان این را نداشته‌است تا بتواند در روستاها مکتب خدمات آب سرک تلفون شفاخانه وغیره را نماید. الی سال ۱۳۴۵ برای تمامی ساکنین ولایتهای دور دست یک داکتر یک بیتار(وترنر)یکنفر جراح در تشکیل خود داشت در سال ۱۳۵۰در ۸۰فیصد ولسوالی یک داکتر دونرس یک واکسیناتور یک بیتار در تشکیل خود داشت که پس از سال1993- ۲۰۰۲در ۸۰-۹۰ فیصد ولسوالی‌ها دکتر وجود نداشت. زندگی اکثر قریه جات افغانستان با صد سال قبل فرقی ندارد. پس از سال ۱۳۸۵ دولت توانسته‌است به بعضی قریه جات خدمات برق تلفون را تاءمین کند. انجیوهای خارجی توانسته‌است در بعضی قریه جات پمپ آب، جنراتور آبی , برق آفتابی تخمهای اصلاح شده، کانالهای آبی را اعمار و همکاری نموده‌است. ولی در مورد که روستا نشینان که دوباره عودت می‌کنند دولت بنسبت کمبود افراد فنی، کمبود بودیجه، وعدم امنیت نتوانسته‌است خدمات شایسته را انجام دهد. معیشیت این توده عظیم غذاهای ابتدائی از تولیدات قریه تامین می‌شود.خان یا ارباب صلاحیت دار قریه میباشد. مردم به ریش سفیذان احترام داشته اطفال دارای حیثیت بلنئد نمی داشته باشند. درقریه جات شمال مردم دیوار های بلند ندارند ولی در جنوب خانه ها دارای دیوار بلند می باشد.زنان جوان حق بیرون برامدن از خانه ندارند.

شهر نشینان

خانه‌های شهری افغانستان از گل، خشت خام پخته، کانکریت، گمبزی در شمال افغانستان مانند میمنه مزارشریف و شبرغان اعمار گردیده‌است. در طول صد سال دولت توانسته‌است که در شهرهای سرحدی تامین برق آب سرک مکتب بیمارستان(شفاخانه)پوهنتونها خدمات مخابرات پست وغیره را تا حد امکان نماید. دولتهای وقت یکتعداد پروژه‌های نیمه مدرن رادر محدوده شهر کابل ودربعضی شهرها (ّپروژه مالداری هرات، وادی لشکر گاه، تفحصات مزارشریف، ثمر خیل و هده جلال آباد، سمنت پلخمری) حسب ضرورت اعمار نماید. ولی پلان شهر سازی مدرن را هرگز نداشته‌است. در اکثر نقاط شهرها ساختمان خانه‌ها مانند صد سال قبل است. بصورت عموم خدمات آبرسانی خیلی ضعیف وخدمات فاضل آب (کانالیزاسیون)وجود ندارد. در شهر کابل یکی از بزرگترین مشکلات جمع شدن فاضل آب درکوچه‌ها و آبهای زیر زمین است. روزانه بمقدار ۴۰۰۰تن موادغایطه و ۵۰۰۰ مترمکعب آب آلوده انبار می‌شود. حدود ۳۷ فیصد در شهر کابل بدون خانه هستند. ولایتهای بدخشان تخار بادغیس غورات الی سال ۲۰۰۴ سرک نداشتند. در بعضی قریه جات افغانستان مردم نان گندم را نمی‌شناسند در طول ۳۳ سال جنگ دولتها بودیجه را بالای مقاصد نظامی مصرف نموده خدمات برای مردم خیلی‌ها به سطح پائین بوده است. ولایت غورات بامیان نورستان بدخشان برف باری شدید وراه بندی دراز مدت وکوتاه را دارد. ساکنین این ولایتها داری مشکلات زیاد بوده بخصوص مرگ اطفال بالاثر سردی وکمبود داکتر ودوا زیاد است. . فرهنگ فروش دختران در شهر نیز سرایت نموده است. در مجموع پس از سال 1993 فروش دختران به اشکال مختلف در موقع ازدواج تزئید یافته است حتا در کابل تعداد از بی فرهنگیان که مسکن گزین گردیده اند این فرهنگ وپدیده ننگین اعراب را در کابل مروج نموده اند.

کوچی‌ها یا عشایر

کوچی‌های افغانستان معمولاً از قوم غلجای و خیمه نشین می‌باشند. در افغانستان این نوع خیمه را غژدی می‌نامند. کوچی‌ها مردم مالدار بوده یگانه وسیله تامین معیشیت آنها مالداری ومحصولات مالداری می‌باشد. کوچی‌ها معمولاً در بهارو تابستان در دامنه‌های کوهای هندوکش زندگی بسر می برندو ودر زمستان به پاکستان وهندوستان می‌روند. کوچیها ده فیصد نفوس افغانستان را تشیل می‌دهد ولی هیچ برنامه اساسی در مورد اسکان ثابت کوچیها تا فعلاً وجود ندارد. برای این گروه دوکتر معالج و مدرسه خاص وجود ندارد.

بیجا شدگان

بدترین خانه را این گروه در شهرها دارند. بیجا شده متشکل از دو گروه مردم است. آنهای که باالا ثر جنگها خانه خودرا رها می‌نمایند. این گروه در طول ۳۳ سال جنگ وجود داشته که اکثراً پس از چندین سال شهر نشین شده‌اند. گروپ دوم سیلاب زدگان وسایر حوادث طبیعی وغیر طبیعی ساکنین را فقیر ساخته آنها غرض لقمه نان به شهرها بدون سرپناه زندگی می‌نمایند. این گروه در چندین گوشه شهر کابل وسایر ولایات خانه‌های از تکه آهن های کهنه پلاستک وسنگ های بی شکل ساخته‌اند که زندگی آنها بد تر از حیوانات است. این گروه ازطریق ساکنین شهر وسازمان ملل معشیت می‌شوند. اکثرا همه فامیل گدا شده‌اند. چون در شهرها تجارت زمین خیلی‌ها قیمت بها گردیده حکومتهای پس از سال ۱۹۹۳ برای شان گران است که به غریب خانه وزمین دهند . در دستگاه دولت یکتعداد از گروهای است که تمامی ثروت افغانستان به شکل از اشکال در جیب آنها می‌ریزد. وکرزی صاحب بنا بر اصول دولتی آنها را در دولت نگهداشته‌است. این گروهها فقد قدرت دارند و پول را می‌شناسند به همین منظور در دستگاه دولت کار می نمایند در غیر اینها استاد تخریب کاری هستند. هرکدام اینها در شهرها از ۵۰-۱۰۰ خانه و آپارتمان دارند.

مسکن فصلی

این نوع مسکن در ولایتهای گرم سیر معمول می‌باشد. معمولاً مسکن‌های تابستانی آنها در محلات سرد و باغها میباشد که در موسم گرم به آنجا کوچ می‌نمایند. در موسم سرد دوباره به خانه اصلی خود می‌آیند. هکذا در صفحات مرکزی کوهای هندوکش مردم زمین دار الی بدست آوردن حاصلات با حیوانات وفامیل خود در خانه‌های خس پوشک یا موقت برای مدت چها الی ۵ ماه زندگی می‌نمایند. موقع کار آنها تمام شد دوباره به خانه خود برمی گردند. علت اصلی چنین زندگی عدم موجودیت راه ترانسپورتی ، فقدان وسایل ترانسپورتی وعدم امنیت کامل میباشد که با فامیل خود بالای زمین خشک زندگی می‌نمایند. رفع چنین مشکل در سالهای دور امکان پذیر خواهد بود.

نرخ مسکن در افغانستان

قبلاً در شهر کابل نفوس به ۷۰۰ هزار بود قیمت یک نمره زمین در شهرکابل(۳بسوه مبلغ ۱۵۰۰۰ افغانی) یا(۴۴۰ دالر) بود در ولایت در محلات پلان شده نیز در همین حدود بود. درسالهای ۱۳۶۰-۱۳۷۲ هجری شمسی قیمت یک نمره زمین به۳۳۰۰۰ و ۴۵۰۰۰ افغانی (۱۱۲ دالر)کشانید. در سالهای ۱۳۷۲الی۲۰۰۰ قیمت زمین در تمام افغانستان اهمیت خودرا از دست داد. پس از سال ۲۰۰۲ درشهرهای بزرگ وکابل قیمت یک نمره زمین بالا تر از ۴۰ هزار دالر قیمت یک باب منزل از ۱۸۰-۲۰۰ هزار دالرودر محلات تجارتی بالا تر از یک میلون دالر می‌باشد. که این رفتار قطعاً به درآمد مردم اعیار نیست. معاش یک کارمند عادی دولت از ۳۰۰-۷۰۰دالر است. که خیلی نا متوازن است. الی سال ۲۰۰۲ در افغانستان تجارت زمین وجود نداشت ولی پس از ۲۰۰۲ رشوه وتجارت زمین فوقلعاده ازدیاد یافته‌است. فعلاً کرایه هر اطاق عادی در شهرهای کابل مزارشریف هرات جلال آباد ۱۰۰ دالر در یک ماه است. اگرمنزل چهار اطاق دارد کرایه آن حدود ۴۰۰-۵۰۰ دالر است.

طبق محاسبه که وزارت شهر سازی نموده‌است اگر یک فرد افغان برای خود یک منزل ۳ اطاقه که در ساحه ۹۰ متر اعمار نماید بدون رشوه مبلغ ۲۰ هزار دار مصارف دارد. در صورتیکه این پول را وزارت شهر سازی یا بانک رهنی و تعمیراتی طور قرضه بپر دازد تادیه کننده باید سال ۶۶۶ دالر علاوه بر قصد ۲۵ سال ۶۶۶ دالر وام بپردازد. این برای همه مشکل است. ازینکه دولت افغانستان سیاست خصوصی سازی را در پیش داردو دولت نتوانست فابریکات و کمپی‌های خانه سازی خویشرا دوباره فعال سازد. دیگر برای دولت جز این راهی باقی نمانده‌است که قرضه دهد و سود جوید. فعلاً سود دولتی ۲۰% می‌باشد.

راه بیرون رفت

دولت افغانستان یک دولت جدید واز خاک برخاسته‌است که اقتصاد آن متعلق به کمکهای خارج است. دراینصورت پروسه خصوصی سازی وقتتر است زیرا در اکثر جاها نا امنی وجود دارد شرکتهای خصوصی در شرایط نا امن سرمایه گذاری نمی‌نماید. در ینصورت در محل که لازم است باید دولت با تشکیلات نظامی سرمایه گذاری کند. در شرایط بی امنی صرف دولت قدرت سرمایه گذاری را در محلات نا امن دارد.

می‌تواند در جنب سکتور دولتی از کمپنی‌های خصوصی استفاده نماید. چنانچه در شاهراه کابل بگرام تمام شرکتهای ساختمانی دولتی در این شاهراه سهم گرفتن در جنب ساختمانهای دولتی ۱۸ شرکت خصوصی ساختمانی پل و پلچک این شهراه را در حمایت قوای مسلح اعمار نمودند.

شهرکهای رهایشی

پس از سال 2002 دولت تصیم گرفت تا پروژه های شهرک سازی را در میان موسسات ساختمانی خصوصی براه اندازد.هکذا اداره کمشنری سازمان ملل نیز اقدام به اعمار یکتعداد ازشهرکها را برای عودت کنندگان و بیجا شدگان اعمار نموده است. طبق گزارش وزارت شهر سازی 123 شهرک در پلان است که کار 24 آن ختم شده وکار 45 دیگر در جریان است. در شهر کابل از جله صد شهرک 8 شهرک دارای اسناد ملکیت بوده متباقی توسط زورمندان دولتی وجهادی اعمار گردیده که 80 فیصد آن خود سرانه وغیر ستندرد ساخته شده است . پلان شهرک سازی در تمام ولایات و ولسوالی ها جریان دارد. این شهرک سازی در 100 شهر کوچک وبزرگ اعمار خواهد شد. شهرکهای که در کابل هرات قندهارجلال آباد اعمار گردیده خیلی ها زیبا میباشد.

پروژه رهایشی و شهرک سازی معلمین

دومین پروژه شهرک سازی برای 330 هزار معلمین در نقاط مختلف کشور میباشد.که کار این شهرک سازی از طرف معلمین در تمام ولایات جریان دارد. دولت تصمیم دارد شهرکهای برای پولیس و ارتش افغانستان اعمار نماید.در بعضی محلات این نوع شهرکها اعمار گردیده است.

کابل جدید

این پروژه در شرق کابل در منطقه دهسبز وباریک آب اعمار خواهد گردید. این پروژه در سال 2006 توسط حامد کرزی پیشنهاد گردید. مصارف این پروژه حدود 35 ملیارد دالر تخمین گردیده است.

اعمار بتعداد ۲۴۰۰۰۰ منازل مسکونی بشمول وزارت خانها، راه، مارکیت‌ها، کانالیزاسیون وغیره ملحوظات شهر مدرن به وقت ضرورت دارد بناعاً دولت اعمار این شهر را برای مدت ۱۵ سال تعین نموده‌است. که به ۳ مرحله ۵ ساله تقسیم شده‌است.

1 . مرحله اول در سال ۲۰۱۰ شروع و در سال ۲۰۱۵ باید ختم گردد. درین مرحله باید برای ۴۰۰هزار نفر۸۰ هزار مسکن در ساحه ۴۹۰۰ هکتار اعمار گردد. این مرحله به ۱۱ بخش تقسیم شده‌است.

2 . مرحله دوم از سال ۲۰۱۵الی ۲۰۲۰

3. مرحله سوم از سال از ۲۰۲۰الی ۲۰۱۵ می‌باشد.

شهرک کوچیها

بنا بر ضرورت وقت حامد کرزی رئیس دولت افغانستان فرمان اعمار شهرکهای رهایشی برای کوچیها داده است.در آغاز 12 شهرک رهایشی را برای کوچیها مجهز به مراکز در مانی و آموزشی اعمار میگردد .

منبع

1.فعالیتهای اداره کمیشنری اعلی سازمان ملل برای مهاجرین افغان http://www.unhcr.org/cgi-bin/texis/vtx/page?page=49e486eb6|

2. از راپورهای اداره کمشنری سازمان ملل. http://www.unhcr.org/cgi-bin/texis/vtx/page?page=49e486eb6 3.نفوس افغانستان به ۲۶ ملیون رسیده‌استدر وبگاه پژواک

http://www.pajhwok.com/en/2011/11/20/afghanistans-population-reaches-26m

4.اشکال زندگی افغانها در وبگاه افغانستان

http://www.afghanistans.com/information/people/wayoflife.htm

5. حق مسکن مناسب نوشته محمد غزنوی در وبگاه مشارکت ملی ارگان نشراتی حزب وحدت اسلامی افغانستان

6.فرمان رئیس جمهوراسلامی افغانستان درمورد توزیع نمرات زمین برای سرپناه عودت کننده گان وبیجاشده گان داخلی مستحق شماره ۱۰۴در وبگاه

ochaonline.un.org/OCHALinkclick.aspx?link

7.مشکل مسکن در شهر کابل نوشته مهندس فهیم در وبگاه بی بی سی فارسی

http://www.bbc.co.uk/persian/afghanistan/story/2005/06/050620_s-kabul-housing.shtml

8. Afghanistan Demographics Profile 2012 نفوس افغانستان در سال 2012

http://www.indexmundi.com/afghanistan/demographics_profile.html

9. جمعیت شناسی افغانستان ویکی پیدیا انگلیسی

10. The Housing Sector in Afghanistan: Challenges and Opportunities