ذخایر مولد انرژی در فغانستان

ازکریم پوپل

        

ذخایر مولد انرژی در فغانستان

طبق گزارش وزارت انرژی و آب  افغانستان، ظرفیت تولید انرژی بالقوه این کشور ۲۴۰۰۰ مگاوات می‌باشد از جمله ۲۳۰۰۰ آن از آب،  (۵۱۴-۵۲۴)مگاوات از ذغال سنگ، ۳۵۰-۵۰۰ مگاوات از گازطبیعی  (۱۲۵-۳۰۰) مگاوات از نوع نفت خام  می‌باشد. لازم است  انرژی آبی که ارزان و غیر مضره میباشد درین کشور ترویج گردد.قبل ازاینکه ما بندهای آبی را بنیادنمایم لازم است آبهای این کشور مهار گردد که در کدام محل و به چه تعداد بند آبی که در آن حق قانونی آن است سازد.  دولت افغانستان غرض مهارنمودن آبهای خود مبلغ 148 ملیون دالررا از قرضه بانک جهانی تخصیص داده وختم کار آنرا الی آغاز سال 1396 تعین نموده است. ولی جهت  استفاده از آب خویش غرض استحصال انرژی و مهار آب تمام خاک مبلغ 11 ملیارد دالر ضرورت دارد. که در چنین شرایط  هیچ کس حاضر به دادن قرضه نشده است.

انرژی آبی

افغانستان دارای رودها و آبشارهای زیادی است. این رودها از میان هزاران دره با ارتفاع بلند می‌گذرد که با ساختن سد در مسیر آنها می‌توان از انرژی آنها برای تولید برق استفاده نمود. زارعین  افغانستان( به جز از لغمان جلال آباد)  مدت 6-7 ماه از آب بمنظور زراعت  استفاده نموده ومتباقی 5 ماه بدون استفاده  به کشور های خارج میریزد. ذخیره نمودن  آب این مدت بمقادیر زیاد برق برای این کشور خواهد داد. دریا ی  امو دارای  طول 2580 کیلومتر میباشد   که حدود 1126 کیلومترآن  درخاک افغانستان جریان دارد . این دریا از لحاظ ذخایر انرژی مهمترین منبع آب و انرژی  در افغانستان شمرده میشود که 50 % تمام منابع کشور را تشکیل میدهد.
(پوتنشیال آبی دریا ی امو 37.5 میلیارد کیلوات  در ساعت میباشد که از جمله 33 میلیارد کیلوات ساعت به معاون عمده ان دریای پنج مربوط میگردد. دریای پنج از منطقه زرقول در ارتفاع 4125 متر از سطح بحر سرچشمه میگیرد، جای که سرعت جریان اب را 2050 مترمکعب در دقیقه تشکیل میدهد. در منطقه حیرتان ارتفاع  این دریا 300متر از سطح بحر میباشد. که بدین ترتیب کاهش اوسط ارتفاع دریا را بیش از 3.8 متر در هرکیلومتر طی شده تشکیل میدهد). در امتداد این دریا میتوان بندهای آبی اعمار نمود. کشور تاجکستان چون تکنالوجی پیشرفته دارد میتواند  ازین ظرفیتها برای خود استفاده نماید  درینصورت جای برای افغانستان باقی نخواهد ماند. مجموع پوتنسیال آبی دریا های مرغاب و هریرود را 0.6 میلیارد کیلوات ساعت و یکجا با معاون اساسی ان دریای ارغنداب – به 21.5 میلیارد کیلوات ساعت میباشد. اعمار بند برق ابی با بندهای آبگردان میتوانند تامین کننده ای اساسی انرژی برق در مراکز جنوبی کشور باشد.دریا های هلمند هریرود آمو کابل پنجشیر کوکچه  بلخاب  کشک  مرغاب  وغیره  دارای  مقادیر زیاد  انرژی پوتانشیل آبی  می باشند .

درسالهای قبل از جنگ افغانستان   ۷۳۷ مگاوات برق تولیدات داشت به اثر جنگهای تحمیلی به ۴۵۴ رسیده بود . فعلاً افغانستان ۲۵۰-۳۰۰ مگاوات تولید و ۵۰۰ مگاوات آن برق وارداتی است. مصارف سرانه در یکسال این کشور ۲۶ مگاوات است. فعلاً به اندازه ۱٫۸ درصد از ظرفیت انرژی کشور استفاده صورت می‌گیرد.  

بندهای برقی که فعلاً فعال‌اند عبارتند از:  بند کجکی در ولایت هلمند ، بند برق ماهیپر ، بند برق سروبی  در مسیر راه  کابل - جلال اباد ،  بند نغلو در جلال آباد ،  پروژه بند سلما در ولایت هرات ، بند سرده در  غزنی ، بند چک وردک در ولایت لوگر ،  بند برق جبل السراج در  ولایت پروان ،  بند برق کامه  در  ولایت هلمند ، بند کوکچه در ولایت بدخشان ، بند داله در  قندهار و بند برق پلخمری  می‏‌باشد، که این بند برق ۱۰ درصد برق افغانستان را تامین می‌کند. درین اواخر یکتعداد پروژه ها رویدست گرفته شده است که ذیلاً نگاشته میشود.

 1. پروژه بند کمال خان:  کار این پروژه در سال 1345  بالای دریا هلمندآغاز گردیده بود . این پروژه بمنظور آبیاری 80000  هکتار زمین زراعتی واستحصال 8.5 میگا وات برق تهداب گذاری شده است. تکمیل این پروژه به سه مرحله تقسیم گردیه است. مرحله اول آن اعمار دیوار بطول 600متر است که با کمپنی تدس  کشورتاجکستان  به 9.84 ملیون دالر قرار داد شده است.

 پروژه انکشافی علیادریای آمو

که یکی از مهمترین و بزرگترین پروژه‌های آب و برق افغانستان به شمار می‌رود و دارای مشخصات عمده ذیل می‌باشد.احداث بند ذخیره بالای دریای آمو در مرز مشترک بین افغانستان و تاجکستان تا آب مورد ضرورت آبیاری صفحات شمال کشور را تهیه نماید. این بند همچنان مقدار ۱۰۰۰ میگاوات انرژی برق تولید خواهد کرد.

این پروژه یکی از مهمترین پروژه‌های آب و برق بوده که ساحه آن شامل چهار ولایت شمال افغانستان بوده و برای ده‌ها هزار نفر در منطقه کار ایجاد خواهد کرد.

پروژه برق آبی باغدره

این پروژه با ظرفیت تولیدی ۲۸۰ میگاوات بالای دریای پنجشیر، آغاز و در سال ۲۰۱۳ باید به تولید آغاز نماید. مرحله اول مطالعات امکان سنجی این پروژه تکمیل و قرار است مرحله دوم آن آغاز گردد.

پروژه بند  سلما

کاراین پروژه در ولایت هرات در زمان داود خان آغار الی ۲۰۰۵ متوقف بود درسال ۲۰۰۵ دولت هند مصارف ادامه کار این پروژه را بدوش گرفته‌است. در نظر است این پروژه هفتاد هزار هکتار زمین را سیراب و به ظرفیت ۴۲میگا وات برق را تولید نماید. مصارف این سد حدود هفتاد میلون دالر خواهد بود.

پروژه ذخیره آب و تولید برق بخش آباد

قرار داد پروژه آب و تولید برق بخش آباد بالای دریای فرارود  با رئیس کمپنی خدمات مشورتی هندوستان  در ۲۴ اگست سال ۱۳۸۵امضا رسید. این پروژه در ساحه ۱۰۰ کیلو متری شهر فراه و در فاصله ۳۰ کیلو متری سرک عمومی کابل- هرات موقعیت دارد. اهداف این پروژه عبارت از ذخیره آب به حجم ۵۷۰ ملیون متر مکعب در ساحه بخش آباد می‌باشد. با تکمیل شدن این پروژه ۳۵۰۰۰ هکتار زمین زراعتی موجود و ۲۶۰۰۰ هکتار اراضی جدید تحت آبیاری قرار خواهد گرفت. قرار است با تکمیل این پروژه ۲۰ میگا وات برق نیز تولید گردد.

                                                                      بند کجکی

گاز طبیعی و نفت

نخستین عملیات حفاری جهت اکتشاف نفت و گاز در افغانستان در سال ۱۹۵۶ انجام شده‌است بطوری که در سال ۱۹۵۹ منجر به اکتشاف میدان نفتی انگوت  در  ولایت سرپل  گردید. در فاصله سالهای ۱۹۵۹ تا ۱۹۶۶ پنجاه حلقه چاه اکتشافی دیگر نیز در این حوضه حفر گردید که باعث اکتشاف ۳ میدان گازی بزرگ میدان گازی یتیم تاق|یتیم تاق (۱۹۶۰)، میدان گازی خواجه گوگردک|خواجه گوگردک (۱۹۶۱) ومیدان گازی خواجه برهان (۱۹۶۴) شد.

گر چه چنین کشفیات صد فیصد دقیق نگردیده  اما  از سال ۱۹۶۶ تا ۱۹۸۱ دست کم دو میدان نفتی کوچک، یک میدان گازی بزرگ (جرقدوق) و دو میدان گازی دیگر کشف شده‌است که عمدتا در بخش شمال غربی کشور می‌باشد.

بالاثر تحقیقات که درین اواخر صورت گرفت حوضه شمال قسمتی از حوضه عظیم نفت و گاز آمودریا می‌باشد که از نظر میزان ذخیره در بین ۱۵۲ حوضه نفتی و گازی کشف شده جهان در رده پانزدهم قرار دارد. این حوضه ۴۰۰ هزار کیلومتر مربع وسعت دارد و در چهار کشور افغانستان ، ایران ، ترکمنستان  و  ازبکستان  گسترش دارد. بر اساس مطالعات انجام شده می‏توان مجموع ذخایر نفت و گاز شمال کشور را اعم از ذخایرکشف شده و کشف ناشده که قابل استحصال می‌باشند به صورت ذیل  تعیین نمود.

* مجموع ذخایر کشف شده نفت 1،569 ملیارد  بشکه

* مجموع ذخایر کشف شده گاز در حدود ۱۵٬۶۸۷ میلیارد فوت مکعب

* مجموع ذخایر قابل  گاز مایع  در حدود ۵۶۲ میلیارد بشکه

ولی   تحقیقاتی که توسط سازمان  ناسا انجام گرفت مشخص شد که  در افغانستان بیشتر از ۱۰۰ نقطه  نفت و گاز وجود دارد. تاکنون در افغانستان بیشترین تحقیقات انجام شده در پنج حوضه نفت خیز صورت گرفته که دوحوضه آن در شمال آمودریا، یک حوضه آن در  هلمند  ، یک حوضه در  هرات  و یک حوضه آن   کتواز ولایت پکتیکا  قرار دارد. استفاده از گاز طبیعی دورنمای بزرگ را دارا اند .این کشور  ذخایر قابل ملاحظه این ماده ای غنی طبیعی را دارا  اند. دو حوضه که  در آن مطالعات زیاد بعمل امده است عبارت از " حوزه افغان – تاجک " در شمال – شرق کشور و  " حوزه افغان – ترکمن" می باشد.
در حال حاضر در جمهوری اسلامی افغانستان 5 معدن نفت وجود دارند . در هرات ممکن از همه بر سر حوزه نفت و گازخیز تیرپل مطرح بحث باشد, که در قسمت غربی ولایت هرات موقعیت دارد. به گفته وزیر معادن و صنایع، معدن نفت و گاز حوزه "افغان – تاجک" که در ولایت قندوز قرار دارد، داری ذخایر نفتی در حدود 1.6 میلیارد بیرل نفت می باشند. همچنان در اینده نزدیک تحقیقات در باره معادن نفت در کتواز و ولایت پکتیا و همچنان در ولایت هلمند اغاز خواهند شد.
حوزه نفت و گاز خیز هلمند قسمت جنوب – غربی و جنوبی افغانستان را با مساحت مجموعی 131 هزار کیلومتر مربع ( 20 % خاک کشور) احتواء میکند. حوزه نفت و گاز خیز کنر در شرق کشور موقعیت دارد. به عقیده کارشناسان، ذخایر دورنمایی گاز طبیعی در قسمت شمال افغانستان به بیش از 1.569 ملیارد بشکه  میرسند. بتاریخ 28 دسامبر 2011 کشور چین قرارداد 25 ساله را غرض استخراج نفت وگاز امضا نمودند. که درین مدت افغانستان مبلغ 7 ملیارد دالر بدست خواهد آورد.

             

            زغال سنگ

پس از اینکه قاره هند  با اسیا تصادم می کند یک فشار قوی بالای نقاط مرکزی افغانستان وارد وجنگل های که در این مسیر قرار داشت همه با فشار خیلی زیاد  زیر خاک شده  به ذغال سنگ تبدیل می شود.به همین دلیل ذغال سنگ افغانستان بشکل  یک خط طولانی در   طول بیشتر از 700 کیلومتر در ارتفاعات بلند قرار گرفته  به کیفیت‌های مختلف تشکل یافته است . خوبترین ذغال سنگ با کفیت در معدن دره صوف وجود داردکه  دارای انرژی خیلی زیاد میباشد.  تا فعلاً ۱۱ معادن ذغال سنگ   مورد برسی قرار گرفته است .   این ماده انرژی زا از  سالیان  دراز است که مردم افغانستان ذغال سنگ را  غرض گرم نمودن منازل و کوره‌های آهنگران  مورد استفاده  قرارمیدهند . زغال سنگ بعد از چوب و زغال چوب سومین ماده مصرفی مردم افغانستان برای گرم کردن است. ذخایر اثبات شده زغال سنگ افغانستان حدود ۱۰۰ تا ۴۰۰ میلیون تن پیش بینی شده‌است.

معادن زغال سنگ افغانستان در نقاط زیر موقعیت دارد

زغال سنگ کوتل خاکی علاقه برف

زغال سنگ  آش پشته و سراسیا (ولایت بامیان) – 150 میلیون

زغال سنگ فرح کرد غوربند  و گاوپران سرخ پارسا

       زغال سنگ نهرین

زغال سنگ جدران

زغال سنگ گرمک علاقه چهل دختران دره صوف و شباشک  دارای ذخایر 74 میلیون تن ذغال

  زغال سنگ گوله یدری علاقه کشنده مابین دره صوف  و بلخاب

زغال سنگ سنجور علاقه کرخ هرات دارای ذخایر 15 میلیون تن ذعال که منجمله، 10 میلیون تن ان اهمیت صنعتی دارند

زغال سنگ انزری، شهیدان در حدود لاغرجوی کوه دره کوت

زغال سنگ قریه کندلان چقماق مداخیل ارزگان

زغال سنگ کرمان و سرجنگل علاقه دایزنگی،...

از جمله معادن زغال سنگ افغانستان که مورد استفاده و بهره‌ برداری   قرار داشت  عبارت بودند از: دره صوف، آش پشته، سبزک هرات، کرکر و دودکش پلخمری که فعلاً فقط کرکر و دود کش در صوف کرخ  مورد استفاده قرار دارند. زغال سنگ دره صوف  در ۲۰۰ کیلومتری شهر مزار شریف واقع است.مقدار استخراج این ماده در افغانستان دریک سال به 220 هزار تن میرسد. ذغال یک منبع ارزان در تولید انرژی برق حرارتی  نیز می باشد .طور مثال  80 فیصد برق کشور دنمارک از ذغال سنگ می باشد روزانه 60000 تن  ذغال  سنگ مصارف دارد. در حال حاضر میتوان سلسله کامل ستیشن های کوچک ومتوسط برق حرارتی را در نزدیک معادن ذغال در حوزه ذغال خیز شمال افغانستان که مساحت مجموعی ان از دریای فراه رود تا هرات 35 هزار کیلومتر مربع تشکیل میدهد. این ذخایره برای تقریباً 100 ستیشن کوچک برق حرارتی، با قدرت 1000 کیلوات  برق تولید نماید که هرستیشن  برای 20 – 25 سال کفایت میکند.

چوب

در افغانستان تقسیم بندی جنگلها را به سه شکل نموده‌اند

* ۱. جنگلهای صنعتی نباتات سوزنی برگ از قبیل ارچه، لنزو جلغوزه که ولایت‌های کنر، لغمان، نورستان، پکتیا و خوست که به مساحت یک میلیون متر مربع را در جنوب و جنوب شرق افغانستان پوشانده‌اند.

* ۲. جنگلهای میوه جلغوزه و پسته‌اند که جلغوزه در جنوب افغانستان و پسته ساحات شمال افغانستان رادرحدود ۹۰۰۰۰ هزارهکتار تخمین شده‌است که ۴۵۰۰۰ هزار ان در بادغیس طورطبیعی وجود دارند

* ۳. مواد سوخت. حدود دو میلیون هکتار زمین را در افغانستان جنگلها تشکیل می‌دهد که بیش از پنجاه درصد آن اکنون ازمیان رفته‌است. از چوب برای گرم کردن به دو شکل چوب و زغال چوب استفاده می‌شود. چوبهای مورد استفاده عبارتند از بلوط، ارچه و غیره‌اند. اکثر مردم افغانستان از زغال چوب بمنظورپخت وپز و در زمستان برای گرم نگه داشتن صندلی استفاده می‌نمایند. ۸۰ درصد مردم افغانستان در زمستان از صندلی استفاده می‌کنند.

انرژی خورشید

افغانستان کشوریست که در طول یک سال بیشتر از 10 ماه یا 300 روز هوای آفتابی داشته در طول یک سال آفتاب آن از 2500-3500 ساعت می درخشد.بدینصورت انرژی افتاب  یکی از انواع عمده انرژی قابل تجدید ارزان و غیر مضره  درین کشور محسوب میشود. انرژی آفتاب در حفظ محیط موثر بوده  میتوانند سهم قابل ملاحظه را در ساختار بیلانس انرژی در مناطق کشور اعاده نماید. بخش اعظم قسمت های  جنوبی، جنوب – غربی و غربی و بعضی مناطق شمال افغانستان  را بیابان ها  ودشتهای ریگی ولامزرع تشکیل داده است. ومعمولاً دارای بارندگی کم حرارت آفتابی بلند تا حدود 45 درجه سانتی گراد میباشد. اگر فقط یک فیصد مناطق جنوبی کشور هم، جای که بیابان  را در بر میگیرد، استفاده شوند، پس افغانستان همه ساله 1036.5 میلیون کیلوات ساعت انرژی برق بدست خواهد آورد. انرژی آفتابی به چندین شکل قابل استفاده میباشد .یکنوع آن در کشور اسپانیا است که بنام  ۲۰PS  مینامند نیرو پی اس 20 از  1255 آینه بدست می اید سطع هر آینه 120متر مربع وارتفاع آن  162 متر میباشد .  نور آینه ها  به یک نقطه تمرکز نموده در اثر بلند رفتن حرارت آب به بخار تبدیل شده وبخارات آب توربین تولید برق در جریان می اندازد و 20 میگا وات برق تولید مینماید. نوع دیگر آن بطری است که در افغانستان معمول است .در هرسال نوعیت ذخیروی بطرها بهتر میشود.  بطری های آفتابی با حساسیت دوجانبه ( تا 80 % ضریب فعالیت مثمراز موجود یک جانبه) طرح و و سیعاً استفاده میشوند. .در این اوآخر استفاده  از انرژی خورشیدی برای روشنایی لامپ‌ها و گرم کردن آب حمامهای منازل واستحصال برق  خیلی ها زیاد معمول شده است.در شهر کابل الی 30 فیصد منازل از برق خورشیدی استفاده می نمایند . دولت افغانستان برای بعضی قریه ها که آفتاب زیاد دارند  بواسطه آینه ها وبطری  برق را برای منازل رسانیده است . تا فعلاً برق آفتابی دربعضی نقاط  ولایت غور ، بامیان  شهر کابل  محمود عراقی بدخشان هلمند کندهار خوست نورستان پکتیا ارزگان  وردک  و تعداد از روستاهای  افغانستان  مروج گردیده وهیچ خطر جانبی مردم و محیط را تهدید ننموده است. امروز مردم افغانستان در هر موارد از انرژی آفتابی استفاده مینمایند.

انرژی باد

انرژی باد  انرژی قابل تجدید بوده که میتواند سهم قابل ملاحظه را در حفظ محیط و ساختار بیلانس انرژی یک کشور ایفاء نمایند. نخستین دستگاه تحقیقاتی انرژی بادی در منطقه هوتل سفید قریه شکیبان ولسوالی زنده جان  ولایت هرات نصب و مورد بهره برداری قرار گرفته است. افغانستان دارای هزاران تنگی، کوه و تپه‌اند که می‌توان از آن انرژی بادی استحصال گردد.
خاک افغانستان را از نقطه نظر جریان باد میتوان به 3 بخش تقسیم نمود:

 1. مناطق بادغیس، هرات و نیمروز، جای که سرعت بادتا به 27 متر در یک ثانیه میرسد. در این مناطق باید از دستگاه های قوی بادی از 100 کیلوات و بیشتر از ان استفاده شود.
2. مناطق داری جریانات متوسط باد – مناطق جنوب – شرقی و شرقی ( ولایات قندهار، زابل، قسماً روزگان، غزنی، پکتیا و پکتیکا)، جای که سرعت جریان بادتا به 9 متر فی ثانیه میرسد. در این مناطق استفاده از دستگاه های بادی با قدرت از 30 تا 100 کیلوات مناسب به نظر میرسند.
3. مناطق داری جریانات ضعیف باد در شمال – شرق ( ولایات بدخشان، تخار، بغلان و قسمت های جنوب – شرقی ولایت قندوز). در این مناطق سرعت باد تا به 6 متر فی ثانیه میرسد. در اینجا دستگاهای بادی با قدرت از 1 تا 30 کیلوات  بوده    درینصورت لازم است تا تاسیسات دولتی وشخصی هرکدام برای خود  دستگاه را نصب نمایند. تمامآ دستگاههای نامبرده تولید انرژی برق میتوانند به اصطلاح به سیستم بیوالنت و یا متوسل با همدیگرعمل کنند ,که در صورت فعال نبودن یکی دیگران بتوانند تآ مین ظرفیت وی را به عده بگییرند. درین آواخر در کشتزارهای شمال افغانستان از برق انرژی بادی غرض آبیاری مزارع خود استفاده مینمایند.

یورانیم

در نتیجه تحقیقات که هیات جیولوجی فرانسه درسال 1350در  افغانستان انجام داده بود، موجودیت عناصر رادیو اکتیف، خاصتاً ذخایر یورانیم را تثبیت نموده بودند. در خاک افغانستان سه ظواهر عناصر رادیو اکتیف (اورانیم و تورانیم)– در خانشین ولایت هلمند، ولایت پنجشیر و واخان ولایت بدخشان کشف شده اند. سیستم تشکلات سنگ‌های مگماتیک و خصوصیات مماثل معدن خان نشین با سایر نقاط جهان بیانگر آنست که در عین شرایط، کانی‌هایی چون بیرایت، فلورایت، نفلین و عناصر نادره چون نبیوم، تانتالیم و اورانیم U بوجود آمده‌است. در ساحه خانشین ولایت هلمند قرار تخمین جدید ناسا امریکا مقدار ۱،۴ میلیون تن متریک و ذخایر نیوبم با اضافه فاسفورس و یورانیم وتوریمREE به مقدار ۳،۵ میلیون تن متریک تخمین می‌گردد.  این ساحه خیلی دلچسپ بوده، تحقیقات بیشتر ضرورت دارد. طبق راپور که ناسا انتشار نمود ه است نیوبیوم پس از آهن ومس سومین ماده طبیعی وافر در افغانستان است که به  قیمت ستندرد  بین المللی دارای ارزش  81،2ملیارد دالر میباشد. تحقيقات ومطالعاتي  از جانب تيم فرانسوي(C.E.A)در رابطه به تثبيت ذخاير معادن يورانيوم درمناطق مختلف افغانستان صورت گرفته بود ، در نتیجه  چنين وانمود گردید: ذخاير عنصر يورانيوم در ولايت هاي (فارياب، هرات، فراه، هلمند، قندهار، کابل، ننگرهار، پنجشير، پروان، بغلان، باميان،غزني وپکتيا) وجود دارد همچنان تشعشات راديو اکتيف غيرعادي در دوناحيه وسيع يکي در کوتل لته بند درمحل بين سروبي وجـلال آباد وديگري منطقه آشپشته بامیان   به ملاحظه رسيده است. به طور خلاصه از فارياب درغرب، رستاق درشرق، سرخ پارسا در غوربند،مارشتان درپنجشير، غزني وگرديز که تحت مطالعات وتحقيقات زمین شناسان  فرانسوي قرار داشت،چنين ابزار نظر شده است که براي اکتشافات وتثبيت ذخاير بهتر يورانيوم درافغانستان ايجاب مي نمايد تا به طريقه جيوکميکلي متوسل شد . ( در زمان  حکومت سردار محمد داود خان در باره ساختن اولین ریاکتور ازمایشی هستوی در افغانستان در دومین پلان 5 ساله انکشاف اقتصادی کشور فیصله بعمل امده بود. به منظور اعمار این ریاکتور با اتحاد شوروی موافقت نامه خاصی عقد شده بود. مخارج اعمار ریاکتور و تربیه کادرهای افغان در اتحاد شوروی و همچنان در خود افغانستان را اداره بین المللی انرژی اتمی بر دوش گرفته بود. ریاکتور باید در سال 1965 شروع بکار میکرد وبا استفاده از منابع خام موجود در کشور پیشبینی شده بود. ولی به زودی بعد از استعفای صدراعظم سردار محمد داود خان این پروژه متوقف ساخته شد). تولید  انرژی اتمی  یک  تولید مضره بوده  دارای خطرات جانبی فوقلعاده میباشد. هر دستگاه جدید  که ساخته میشود مدرنتر بوده ولی خطرات تشعشع را کم ننوده است.جدیترین  ریاکتور کوچک  نوع 4S با قدرت 10میگاوات که از طرف کارپوریشن "توشیبا" جاپان ساخته شده دورنمای بسیار خوب دارد.
تفاوت مهم مثبت ستیشن های کوچک برق اتمی از منابع الترناتیف انرژی در اینست که بطری های هستوی میتوانند انرژی برق رامتواترا در ظرف 24 ساعت تولید کند. برعلاوه " توشیبا"، کمپنی امریکایی" Hyperion Power Generation" و" NuScale Power" آغاز به تولید  ریاکتورهای کوچک را نموده اند. کمپنی " Hyperion" ریاکتورهای به قدرت در حدود 25 میگاوات با لوازم زیر زمینی پیشنهاد میکند. این مودل ها به شکل ستیشن های دیگر برق اتمی و در مطابقت کامل با مطالبات اداره بین المللی انرژی اتمی ساخته خواهند شد. چون افغانستان کشوریست که غنی از ذخایر انرژی  لازم است که از انرژی اتمی خویش فعلاً استفاده ننمایند. شرایط کنونی افغانستان بی امن  خطرات فوقلعاده را ببار خواهد آورد.

تورف
ماده دیگر کم آشنا وانرژی زا  تورف است.تورف ذغال سنگ  نارسیده وخام میباشد که داری شعله کم میباشد. از این ماده برای  تولید برق حرارتی استفاده صورت میگیرد. ذخایر این ماده در افغانستان  به 11 میلیون تن میرسند و در ولایات نیمروز،ناور  غزنی و بدخشان کشف شده اند احتملاً ازین نوع معادن بمقدار زیاد در افغانستان وجود داشته باشد.

انرژی حرارت داخلی زمین(جیو ترمال)

استفاده از انرژی داخل زمین امروز در ۳۵ کشور جهان بمنظور جلوگیری از   آلودگی  محیط، انرژی برق، گرم ساختن منازل، تربیه ماهی، تولید مواد غذائی و میوه جات، صنایع کوچک، صنعت یخ سازی، پروسس پشم وقالین، استحصال  عناصر حمام  علاج امراض جلدی درد استخوان و [مفاصل وغیره مورد استفاده قرار دارد. پژوهش غرض استفاده از انرژی گرما جوف زمین در افغانستان  در سال ۱۹۶۴ میلادی توسط زمین شناسان روسی و افغانی آغاز گردید. از اینکه افغانستان یک کشور کوهی است ودارای تکتونیکهای قدیم ونو می‌باشد. بودن چنین انرژی بقدر وافر درساحات  هندوکش  بخصوص هندوکش مرکزی و ساحات هرات  می‌باشد. یکی از علایم این نقاط برآمدن چشمه‌های آب گرم می‌باشد که مردم افغانستان غرض علاج استفاده می‌نمایند. این چشمه‌ها در اوبی هرات، آب گرم در  بلخ  ، دره کالو، شینه، استالف  ارزگان  پنجشیر   بدخشان غوربند  بامیان  ارغنداب  یافت می‌شود. این انرژی از حرارت مگما  داخل زمین، بالاثر مالش پلیتهای جامد شکستگی‌ها، تحت فشار گرفتن طبقه هایدروکاربنات  درشمال افغانستان میباشد، مرکبات  آب‌های گرم افغانستان بای کاربنات کلورایدی، کلورایدی، سلفاید، سودیمی و بمقدار کم یکتعداد عناصر چونGe,Be,B,Fe,Ag,Zn,Pb,Ba,Li,Rb, Sr ,Sc می‌باشد که علاوه بر انرژی می‌توان بماقصد دیگر استفاده نمود.

مرکز مطالعات افغانستان معاصر، که از مدت ها قبل مصروف مطالعه مسایل انکشاف انرژی کشور می باشد، به این نتیجه میرسد که همین امروز سرمایه گذاری در عرصه انرژی افغانستان مهم و ممکن می باشد. منابع بالقوه طبیعی در این کشور نه تنها به انکشاف صنعتی و زراعتی ان مساعدت کرده میتوانند، بلکه برای سرمایه گذاران و تولید کنندگان انرژی دارای دورنمای خوبی بوده میتوانند. وظیفه اساسی اینست، تا وزارت انرژی افغانستان به این امر توجه مبذول دارد که کشور کاملاً توان ان را دارد که خود را از نقطه نظر انرژی برق تامین کند و حتی انرا صادر نماید، نه اینکه خود را به انرژی همسایگان وابسته سازد

منابع

 * ارزش و مقدار نفت و گاز افغانستان توسط اداره سروی جیولوژی امریکا

[http://www.defense.gov/news/d2010614slides.pdf]

*( )ظرفیتهای انرژی افغانستان نوشته سمیع اله پویا  در وبگاه روشنائی

* از راپورهای وزارت معدن افغانستان ۱۳۸۵ [http://www.bgs.ac.uk/AfghanMinerals/]

* ''کرزی قطع درختان را از سوی نیروهای خارجی محکوم کرد'' در وبگاه طلوع‏نیوز [http://tolonews.com/fa/business/1688-karzai-urges-foreign-troops-to-stop-cutting-trees]

* ''معادن افغانستان''، چاپ پوهنتون کابل، سال ۱۳۷۰، فاکولته ساینس رشته جیولوژی

* ''نفت و گاز افغانستان'' در وبلاگ سانچارک   khasar.persianblog.ir/post

* از راپورهای ناسا و نوشته دوکتور میر محمد محفوظ ندائی، مورخ ۱۲٫۰۹.۲۰۱۰، کابل، افغان پرس در مورد راپور نهائی ناسا درمورد ذخایر هلمند.

* انرژی جيوترمال در افغانستان: دورنما و ظرفيت آن'' نوشته داودشاه صبا، از کنسول افغانستان در امریکا، محمدابراهيم نجف، اميرمحمد موسی زی استادان دیپارتمنت پولیتخنیک کابل، سلطان احمد تره کی، پوهنحی اقتصاد، پوهنتون هرات، فبروری 2004، ترجمه بزبان فارسی توسط محمد ابراهیم نجف نشر این اثرعلمی  به زبان انگلیسی و فارسی می باشد

http://ecfa-afghanistan.de/pdf/012.pdf

جنگلات افغانستان در حال نابودی است نوشته وبگاه کابل پرس        http://kabulpress.org/my/spip.php?article10369

دولت افغانستان آبهای خودرا مهار مینماید در وبگاه آریانا نیو ز                                                             http://ariananews.af/latest-news-fa/

 یک پروژه برق آفتابی در شهر کابل افتتاح گردید. در وبگاه  دوچ ویله کشور آلمان   http://www.dw.de/dw/article/0,,6431694,00.html    

 پروژه سولر آفتابی در شهر چغچران به بهر برداری سپرده شد                                                                 http://www.jame-ghor.com/news_fof_days/all_news_1390/0175_09102011_news.htm

همکاری کشورهای آلمان وفرانسه در تعمیم وتوسعه پروژه های تولید برق  کوچک  در افغانستان

http://www.afghaneic.org/library/other/AFGEI/AFGEI%20energy%20news%20afghanistan%20-No%201-%20October%202007.pdf

افزایش استفاده از انرژی بادی در افغانستان                                                  http://www.bamdad.af/dari/story/1242

معدن تورف در افغانستان  نوشته پوهنمل نوزادی در وبگاه افغان جرمن.                                                http://www.afghan-german.net/upload/Tahlilha_PDF/h_nawzadi_de_afgh_kanoona_Q3.pdf